خرید و فروش نوزاد در ایران تجارت مسبوق به سابقه‌ای است که به نظر می‌رسد راهی‌ست برای کسب درآمد زنان جوان به دور از چشم نهادهای نظارتی در ایران.

«نوزاد دختر یا پسر تحویل برای روز آینده» یک آگهی ساده است که قیمت نوزاد را ۳۸ میلیون تومان درج کرده است. بنا به برخی گزارش‌ها، هم‌اکنون نوزاد در ایران بین ۳۵ تا ۴۵ میلیون تومان خرید و فروش می‌شود. این در حالی است که سازمان بهزیستی آن را «قاچاق کودک» عنوان می‌کند و می‌گوید که با مشاهده این آگهی‌ها، نسبت به دستگیری افراد اقدام خواهد شد.  

سه روز پیش، فرمانده انتظامی گلستان از شناسایی یک باند ۵ نفره خرید و فروش نوزادان در این استان خبرداد. سرهنگ سعید دادگر، قیمت فروش هر نوزاد را حدود ۴۵ میلیون تومان به بالا عنوان کرد و گفت: «این افراد با شناسایی زنانی که وضعیت معیشتی مناسبی نداشتند یا معتاد بودند، آنان را با دادن مبلغی پول برای فرزندآوری تطمیع می‌کردند.»

نوزاد در رنگ‌ها و جنس‌های متفاوت آمده برای تحویل

در فضای مجازی به‌خصوص اینستاگرام و تلگرام، آگهی خرید و فروش نوزاد  بسیار به چشم می خورد. برخی از مشتریان دنبال نوزادی با جنسیت مشخص و رنگ پوست و رنگ چشم معین می‌گردند. کاربری در یکی از صفحات واگذاری نوزاد نوشته است که سه نوزاد را تا به‌حال دیده است، ولی مورد پسندش نبوده‌اند. دیگری نوشته است: «سلام، نوزاد چشم‌درشت و رنگی سراغ داشتین اطلاع بدین لطفا»، و درخواستی مشابه، این باربرای «نوزاد دختر سفید و بور و چشم‌رنگی». مثل جمعه‌بازار، یکی در یک «کامنت» قیمت می‌دهد و دیگری که کارش پیدا کردن نوزاد است، در کامنت دیگری سفارش می‌گیرد.  

در یکی از صفحات مجازی سقط جنین که فعالیت خود را قانونی و باسابقه در این حوزه معرفی می‌کند، تبلیغ برای «واگذاری نوزاد» در بین مطالب آن به‌چشم می‌خورد.  در صفحه دیگری، آگهی از یک «نوزاد دختر آماده برای فروش» درج شده است که تاریخ آن مربوط به ۱۰ هفته پیش است. فروش نوزاد در صفحات مجازی به وفور یافت می‌شود و قیمت‌ها نیز از ۳۸ میلیون تومان شروع می‌شود. 

در صفحه دیگری که نام و عنوانی از واگذاری نوزاد ندارد، به این عنوان برمی‌خوریم: «سرپرستی، صیغه بارداری، رحم اجاره‌ای، تخمک اهدایی برای تمامی شهرها.» 

در جای دیگری، اهدای جنین آگهی شده است. دیگری می‌نویسد: «دو سال در نوبت واگذاری بچه بودم ولی گفتند حدلقل باید ۵ سال دیگر هم صبر کنید.»

دیگری نوشته است: «سرپرستی دختر نوزاد کمتر از یک ماه به زایمان با امکان گرفتن شناسنامه به نام خانواده جدید.» برخی هم درخواست نوزاد رایگان می‌کنند که اغلب با پاسخ‌های عموما تند از سوی فروشندگان نوزاد مواجه می‌شوند.

عنوان یکی دیگر از آگهی‌ها چنین است: «برای کسانی که بچه ندارند یا از تک‌فرزندی رنج می‌برند و از توانایی مالی مالی برخوردارند، تماس بگیرند.» طبق آن آگهی، نوزاد پسر و دختر هر دو خرید فروش می‌شود و در عین حال، طریقه گرفتن شناسنامه هم برای نوزادان نشان داده می‌شود. به نظر می‌رسد که نوزادان دارای شناسنامه بیشتر از دیگران قیمت گذاری می‌شوند.

حبیب‌الله مسعودی فرید، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، با غیرقانونی خواندن خرید و فروش نوزاد عنوان کرده است که «این کار پیگرد قانونی دارد»، اما با گشتی در اینستاگرام و شبکه تلگرام، همچنان می‌توان به آگهی‌های خرید و فروش نوزاد دست یافت. به گفته آقای فرید، سازمان بهزیستی در جلسات متعددی که با پلیس فتا و قوه قضاییه داشته است، در صدد تدوین برنامه‌ای برای برخورد با خرید و فروش نوزاد است. جزئیات این طرح هنوز اعلام نشده است.  

گفته می‌شود که زنان بارداری که از امکانات مالی برای نگهداری فرزندان خود برخوردار نیستند، شناسایی می‌شدند و هنگام بارداری تا زمان به دنیا آوردن نوزاد تحت نظر قرار می‌گرفتند و برای زایمان به یکی از بیمارستان‌های استان گرگان برده می‌شدند.  

صبح امروز اما، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، در واکنش به موضوع خرید و فروش نوزادان عنوان کرد که «این موارد از نظر قانونی کاملا قابل پیگرد است.»

حبیب‌الله مسعودی فرید، در یک کنفرانس خبری با اشاره به اعلام خبر خرید و فروش نوزادان گفت: «در این موارد هم خریدار و هم فروشنده هر دو مجرم هستند و ممکن است جرم آنها حکم قاچاق کودک را هم داشته باشد.»

به گفته فرمانده انتظامی گلستان، «بعد از تولد نوزادان، مبلغی به مادران آنها داده می‌شد و سپس نوزادان را به کسانی که از قبل با آنان قرارداد بسته بودند، می‌فروختند. مبلغ فروش نوزادان نیز از ۴۵ میلیون تومان شروع می‌شد و بسته به جنسیت نوزاد، مبلغ متفاوت بود. اغلب این نوزادان برای خرید و فروش به استان مازندران برده می‌شدند.»

درحالی که خرید و فروش کودکان و به‌ویژه نوزادان از سوی سازمان بهزیستی «قاچاق کودک» اعلام شده است، اما همچنان برخی آگهی‌های خرید و فروش نوزاد در فضای مجازی قابل مشاهده است. بر اساس آنچه سازمان بهزیستی عنوان می‌کند، کودکان و نوزادانی که از راه فرزندخواندگی وارد خانواده‌ای نشده‌اند و از راه خرید و فروش رد و بدل می‌شوند، بیشتر برای انجام  کار‌های غیراخلاقی، تکدی‌گری و فروش مواد مخدر و یا حتی فروش اعضای بدن این کودکان، مورد معامله قرار می‌گیرند.

به گفته سازمان بهزیستی، افرادی که اقدام به خرید کودک می‌کنند، صلاحیت لازم را برای فرزندخواندگی ندارند و به همین دلیل با این اقدام جایگزین، نوزادان را خریداری می‌کنند. 

 به گفته بهزیستی، در پی مشاهده آگهی‌های فروش کودکان در هر فضایی، باید به پلیس«فتا» گزارش داده شود تا از طریق دادستانی مورد پیگرد قانونی قرار گیرد. چنانچه خانواده‌ای نسبت به خرید نوزاد اقدام کرده باشند، مرتکب جرم شده‌اند و اگر فردی واسطه این خرید و فروش باشد جرم او از خریدار و فروشنده بیشتر است. 

بازار قدیمی خرید و فروش نوزاد در ایران

موضوع خرید و فروش نوزاد در ایران موضوع جدیدی نیست و قیمت نوزادان، بسته به شرایط آنها، متفاوت بود است. در سال ۹۸، مشرق نیوز» در گزارشی از خرید و فروش نوزدان و کودکان، قیمت هر نوزاد دارای شناسنامه را ۱۰۰ میلیون تومان عنوان کرد. قیمت نوزادان بر مبنای داشتن یا نداشتن شناسنامه متفاوت است و با امکان ثبت گواهی ولادت به نام خریدار نوزاد، افزایش می‌یابد. به نظر می‌رسد که نوزاد دختر هم گران‌تر از نوزاد پسر معامله می‌شود. در سال ۹۷ نیز اعضای یک باند خرید و فروش نوزاد در مشهد دستگیر شدند. ۲ نفر از اعضای ۲۶ نفره این باند، کارکنان ثبت احوال بودند. این افراد نوزادان را بین ۲۸ تا ۴۰ میلیون تومان به فروش می‌رساندند. نوزادان فروخته شده توسط این باند، عمدتا از خانواده‌های «طلاق» یا «دچار اعتیاد» بودند. 

در سال ۹۴، فاطمه دانشور، رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران، در یک برنامه زنده تلویزیونی عنوان کرد: «متأسفانه گزارش‌هایی نشان می‌دهد که خانم‌های کارتن‌خواب و زنان خیابانی به هنگام زایمان در برخی از بیمارستان‌های جنوب و مرکز شهر، پس از به دنیا آمدن نوزاد با دریافت ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار تومان بچه خود را می‌فروشند.» و اکنون در فاصله ۶ سال، این رقم به ۴۵ میلیون تومان رسیده است. البته روشن است که تمام این مبلغ به «فروشنده» نمی‌رسد.

بعداز اظهارات خانم دانشور، سید شهاب‌الدین چاوشی، معاون سیاسی و اجتماعی استانداری تهران، با رد این موضوع عنوان کرد: «ما در این خصوص گزارش مستندی نداریم، اما اگر یک مورد هم وجود داشته باشد، این وظیفه دستگاه‌های ذیربط است که آن را پیگیری کنند.» 

شبکه خبری «سی تی وی» در زمستان گذشته در گزارشی با عنوان «طرح بچه‌ها برای فروش ارمنستان را شوکه می‌کند»، گزارشی نوشت که در آن به فروش غیرقانونی کودکان در ارمنستان نیز اشاره داشت. در آن گزارش عنوان شد که دولت ارمنستان تحقیقات رسمی درباره آنچه به نظر می‌رسد خرید و فروش کودک در کشور فقیر شوروی سابق توسط یک شبکه زیرزمینی باشد، آغاز کرده ست. 

در آن گزارش با زنی به نام «سوزان» که دو دهه در جست‌وجوی کودک دخترش بوده است، گفت‌وگو شده است. آن زن در ۱۶ سالگی در رابطه با مردی باردار شده بوده و چون به سن قانونی نرسیده بوده است، به او گفته می‌شود که کودکش را به «شیرخوارگاه» شهر تحویل می‌دهند. ولی سوزان سپس متوجه می‌شود که نوزاد هرگز به آنجا سپرده نشده است. او پی می‌برد که نوزاد در بیمارستان فروخته شده است و او اکنون بیش از دو دهه است که دنبال فرزند دخترش، استلا، می‌گردد. 

این ماجرا، نمونه‌ای‌ست از آنچه در داخل ایران نیز رخ می‌دهد و برخی از مادران، نوزادان خود را که حاصل ازدواج غیررسمی یا «صیغه‌ موقت» هستند، به اجبار یا با رضایت خودشان، به فروش می‌رسانند. 

به نظر می‌رسد که زنان یا دختران جوانی که خواهان فروش نوزاد خود هستند (یا برعکس، خریداران و دلالان)، در پاتوق‌هایی مثل آرایشگاه‌های زنانه مشتریان و متقاضیان خود را پیدا می‌کنن. با رهگیری یکی از صفحات مجازی خرید و فروش نوزاد در اینترنت، می‌توان تعداد بالای آرایشگاه‌های «دنبال‌کننده» این صفحات را مشاهده کرد. 

بر اساس آنچه سازمان بهزیستی اعلام می‌کند، قانون فرزندخواندگی مصوب سال ۹۲ مجلس موجب افزایش آمار موارد فرزندخواندگی شده است و سالانه ۲۰ تا ۳۰ درصد میزان فرزندخواندگی در ایران را  بالا برده است و سالانه هزار و ۷۰۰  تا ۲ هزار کودک به خانواده‌ها سپرده می‌شود.